Motorboot huren in Nederland: vaargebieden en vaarroutes
Ben je op zoek naar de mooiste vaarroutes en vaargebieden van Nederland? In dit artikel krijg je een overzicht van de populairste vaargebieden, inclusief informatie over het Doorvaartvignet Amsterdam en de Staande mastroute.
Vaarroutes Nederland
In Nederland zijn ontelbaar veel mogelijkheden als het om vaarroutes gaat. Natuurlijk in de eerste plaats dankzij het enorme, fijn vertakte netwerk van rivieren, vaarten en sloten, maar ook vanwege het heerlijke open waterlandschap. Vaarroutes kun je dan ook vinden in alle delen van ons land, van Friesland en Groningen tot de plassengebieden in Utrecht en Zuid-Holland. En van de grote rivieren tot provincies die minder bekend staan als bestemming voor een vaartocht, zoals Brabant en Limburg.
Vaarregels in Nederland
Wil je weten wat de regels zijn als je gaat varen in Nederland? Of wanneer je bijvoorbeeld een Vaarbewijs 1 of 2 nodig hebt, waar een vaarvergunning verplicht is, en wat de regels zijn voor het gebruik van een marifoon? Kijk dan op de pagina over vaarregels in Nederland. Hier vind je ook hoe het werkt met bruggen, sluizen, ankeren en in jachthavens en wat je moet weten over waterkaarten, navigatie apps en de Vaarwijzer.
Waar mag je varen?
‘Waar mag je eigenlijk varen in Nederland?’, is een veelgehoorde vraag. Nou, dat is vrij simpel: eigenlijk overal, behalve op plekken die zijn aangegeven met het bord 'verboden invaart'.
Vaargebieden
Hieronder een overzicht van populaire vaargebieden.
Meteen naar:
Binnenwater
Varen in Friesland
Varen in het Hollandse en Utrechtse plassengebied
Varen in de Kop van Overijssel
Open water
Varen op het IJsselmeer
Vaarroutes buitenland
Varen van Nederland naar België
Varen van Nederland naar Duitsland
Varen van Nederland naar Denemarken, de Oostzee en Scandinavië
Varen van Nederland naar de Middellandse Zee
Varen in Friesland
Friesland is al jaren de meest populaire bestemming voor watersporters uit alle delen van Nederland. Natuurlijk in de eerste plaats dankzij het open waterrijke landschap, waar op de plassen en meren bijna altijd wel een lekker zeilbriesje staat. Maar zeker ook door het enorme fijn vertakte netwerk van vaarten en sloten, waardoor de provincie ontelbaar veel mogelijkheden biedt. Het gevoel van vrijheid wordt nog eens versterkt door de uitgestrektheid van het merengebied, het weidse landschap met de spreekwoordelijke kerktorens aan de horizon, de weilanden en de rietkragen. De mooie oude Friese dorpen en steden zijn ook zeker een bezoekje waard.
Hier lees je alles over vaarroutes in Friesland, de Friese meren en de Elfstedenroute.
Varen door Amsterdam
Een kwart van het oppervlak van Amsterdam bestaat uit water, in de vorm van grachten, vaarten en havens. Mede dankzij de 165 grachten(!) heeft Amsterdam vaarwegen met een totale lengte van ongeveer 100 km. Sinds 1 januari 2022 is een Doorvaartvignet verplicht voor iedereen die door Amsterdam wil varen.
Hier lees je alles over het Vaarvignet, vaarroutes, sluizen en bruggen in Amsterdam.
"Zo’n beetje alle plaatsen aan de Vecht nodigen uit tot een tussenstop"
Varen in het Hollandse en Utrechtse plassengebied
Het plassengebied in midden en westen van Nederland is populair bij menig watersporter, want hier liggen de mooiste en meest uitgestrekte vaargebieden vlak voor de deur. Bijvoorbeeld de Loosdrechtse en Vinkeveense Plassen, gelegen tussen Utrecht en Amsterdam. Hier heerst vaak een gezellige drukte. Midden in het Groene Hart, tussen uitgestrekte weilanden, liggen de Nieuwkoopse Plassen, waar je nog echte rust kunt vinden. Bijzonder is ook het uitgestrekte plassengebied tussen Leiden en Aalsmeer, met daarin bekende plassen zoals de Kaag, de Braassem en de Westeinder Plassen. Heerlijke bestemmingen voor een lange dagtocht of een ontspannen weekendtocht.
Huur een boot in Utrecht
Varen in Zuid-Holland
Zuid-Holland heeft de watersporter heel veel te bieden. Naast het plassengebied rond de Kaag en de Braasem zijn er ontelbare rivieren, kanalen en vaarten te bevaren en liggen in dit gebied veel interessante en gezellige steden en dorpen. Een van de allergrootste pluspunten van het varen door Zuid-Holland is de enorme afwisseling tussen stedelijk en landelijk gebied, vaak met een heel geleidelijke overgang daartussen. Zo kun je op één dag gemakkelijk midden in een drukke stad beginnen, over de grachten of stadssingels de stad uit varen en maar een paar uur later eindigen in een poldergebied met een nagenoeg onbedorven uitzicht tot aan de horizon.
Natuurlijk zijn flinke delen van Zuid-Holland wat minder mooi, bijvoorbeeld door bedrijventerreinen of industrie, maar ook daar kan een vaartocht super interessant zijn. Bijvoorbeeld rond de zeehavens die bij Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen liggen en bij de Botlek, is zo veel te zien dat een vaartocht door dit gebied ronduit spectaculair blijkt te zijn.
Huur een boot in Zuid-Holland
Varen op de Vecht
Dankzij de aaneenschakeling van mooi landschap, pittoreske dorpen en voorname landhuizen is de Vecht erg in trek bij motorboot- en sloepvaarders. Op veel plekken kun je aanleggen om even rond te kijken en dat is zeker een aanrader, want zo’n beetje alle plaatsen aan de Vecht nodigen wel uit tot een tussenstop. De eerste kilometers vanaf Muiden gezien voeren je door een weids polderlandschap. Langs de oevers liggen hier opvallend veel woonboten.
Wat verderop slingert de rivier langs mooie stadjes en dorpen zoals Weesp, Nigtevecht en Vreeland, met allemaal hun eigen ophaalbruggen midden in het centrum. Vanaf Loenen komen er steeds meer bomen langs het water en rond Nieuwersluis en Breukelen lijkt de Vecht tussen de parkachtige bossen te liggen. Ongeveer tussen Vreeland en Maarssen is de rivier op z’n allermooist, want hier staan ontelbare 17de- en 18de-eeuwse buitenhuizen aan het water.
Lees hier het reisverhaal over varen op de ‘Vorstelijke Vecht’ en de Randmeren.
Varen in de Kop van Overrijssel
Boven Zwolle ligt een vaargebied dat prachtige, afwisselende vaarwegen biedt. Te midden van natuurgebieden als de Weerribben en Wieden liggen weidse meren en smalle slootjes, waar je heerlijk tussen de rietkragen kunt scharrelen. Hier vaar je door het belangrijkste laagveenmoerasgebied van Europa. Onderweg liggen stadjes als Vollenhove, Blokzijl, Zwartsluis, en Steenwijk, allemaal erg uitnodigend voor een tussenstop. Maar misschien nog het meest bijzonder zijn de dorpen die in dit gebied aan het water liggen: Ossenzijl, Kalenberg, Wetering en Giethoorn. Stuk voor stuk dorpen waar het waterverkeer belangrijker is dan het wegverkeer.
Varen op de (grote) rivieren
Varen op de grote rivieren zoals Lek, Merwede en Waal is avontuurlijk en afwisselend. Natuurlijk is het druk op het water door de beroepsvaart, maar de oevers zijn vriendelijk en groen en er zijn voldoende interessante steden en dorpen om een tussenstop te maken of te overnachten. Het varen op de grote rivieren stelt geen speciale eisen aan je schip en zal voor geen enkele motorboot van gemiddelde afmetingen een probleem zijn, mits je een paar voorzorgsmaatregels in acht neemt.
"Goed achterom kijken is van levensbelang"
Voorzorgsmaatregelen
Je moet er absoluut van op aan kunnen dat de motor blijft draaien. Daarnaast is er een aantal basisvaardigheden, waarmee een tocht over de rivieren veilig te maken is. Die basisvaardigheden zijn bijvoorbeeld weten hoe om moet gaan met (getij of andere) stroming, hoe je door de steile golfslag moet sturen, en vooral weten wat je plaats is tussen de grote beroepsschepen (aan de rechterkant van het vaarwater, tenzij ze een blauw bord voeren). Tot slot: goed achterom kijken is van levensbelang, vrachtschepen varen veel harder dan de meeste plezierjachten.
Het blauwe bord
De stroomsnelheid en de bochten in de benedenrivieren zijn er de oorzaak van dat de stroomopwaarts varende beroepsvaart de binnenbocht kiest, omdat daar de stroming het minst sterk is. Stroomafwaarts kiest de beroepsvaart de buitenbocht omdat daar de meeste stroom staat, wat de omweg weer compenseert. Op het moment dat een schipper de ‘de verkeerde oever’ gaat kiezen, geeft hij dit te kennen door een blauw bord te tonen, met in het midden daarvan een wit knipperlicht. Hiermee moet je, stroomafwaarts varend, rekening houden door over te steken en op die manier tegenliggers de ruimte te geven. Door de oversteek tijdig te maken, geef je ook meteen duidelijk aan dat je het blauwe bord gezien hebt.
Varen op de Gelderse IJssel
De Gelderse IJssel is een veel gebruikte doorgaande route, die voor een belangrijke verbinding zorgt tussen het rivierengebied en het noordelijke deel van Nederland. De fraaie oevers, de vele bochten en de interessante steden aan de wal maken het een aantrekkelijke rivier om te bevaren. Op de Gelderse IJssel staat een flinke stroming die noordwaarts loopt. Die stroming is op zijn sterkst tussen de IJsselkop, waar het Pannerdens Kanaal en de Nederrijn bij elkaar komen, en de afslag naar het Twentekanaal. De stroomsnelheid schommelt tussen hier tussen de 4 en de 7 km/uur. Langs de Gelderse IJssel liggen aantrekkelijke steden zoals Zutphen, Deventer, Hattem, Zwolle en Kampen, allemaal voorzien van een passantenhaven.
Varen op de Lek
De Lek is een mooie rivier, meestal met smalle uiterwaarden en hoge dijken. Met een breedte die varieert van 180 tot 330 meter is er op de Lek ruimte genoeg, zodat je de toch al niet zo intensieve beroepsvaart goed kunt ontwijken. Er zitten veel bochten in de rivier en de oevers zijn over het algemeen vriendelijk. Op veel plekken kijken gemoedelijke dorpjes uit over hoge dijken. Dankzij de open verbinding met de Nieuwe Maas komen er getijden voor op de Lek. Interessante plaatsen aan de Lek zijn Schoonhoven, Nieuwpoort en Vianen.
"De nieuwe oever doet dan verrassend natuurlijk aan"
Varen op Randmeren
De Randmeren zijn niet alleen een veel gebruikte verbinding over water tussen de Randstad en de watersportgebieden in Noord Nederland, maar ook een prima vakantiebestemming voor een gezin met kinderen. Je vaart hier langs de rand van de voormalige Zuiderzee, die in dit gebied tussen 1950 en 1968 voor een groot deel is ingepolderd. Om te voorkomen dat het oude land zou verdrogen, liet men langs de rand een langgerekte en relatief smalle strook water liggen, die samen een keten van meren vormen: de Randmeren. Prima over de gehele lengte te bevaren voor niet al te hoge zeiljachten.
Langs de Randmeren
De ene oever is de oude Zuiderzeeoever, hier liggen oude havenstadjes zoals Harderwijk, Elburg en Spakenburg. De andere oever is de 'nieuwe', deze oever is vaak erg groen en doet dan verrassend natuurlijk aan. Hier liggen plaatsen als Biddinghuizen, Zeewolde en Almere.
Buiten de vaargeul is het op veel plaatsen behoorlijk ondiep, maar er zijn ook plekken waar je over de hele breedte van de meren kunt zeilen. Speciaal voor wie met kinderen vaart, is er vlak aan het vaarwater veel te vinden. Direct bereikbaar vanaf de boot zijn bijvoorbeeld pretpark Walibi Holland in Biddinghuizen en tropisch zwemparadijs Aqua Mundo bij Jachthaven De Eemhof.
Varen op de Eem
Ongeveer halverwege het Eemmeer, onderdeel van de Randmeren, takt de Eem naar het zuiden af. Via deze ongeveer 18 kilometer lange rivier is onder meer de stad Amersfoort te bereiken. Het is een mooie, vrij rustige rivier en onderweg aan de Eem zijn diverse aanlegmogelijkheden, bijvoorbeeld bij het dorpje Eemdijk, rond de monding van zijvaart Eemnesserbuitenvaart en bij Eembrugge. Om Baarn te bezoeken kun je voor de brug van Baarn aanleggen in een jachthaven. Amersfoort is een bezoek meer dan waard, er zijn passantenaanlegplaatsen vlak voor de historische Koppelpoort.
Varen in Brabant en Limburg
Hoewel het misschien niet direct voor de hand ligt, vormen onze twee meest zuidelijke provincies uitstekende bestemmingen voor een vaarvakantie. Denk bijvoorbeeld aan de Maasplassen; dit wordt steeds populairder en breidt tot op de dag van vandaag verder uit. De verbindende factor tussen al de plassen, gevormd door grindgaten en afgedamde of verbrede rivierarmen, is de kronkelende Maas. Aan het water liggen veel dorpen en steden om te bezoeken: Thorn, Maasbracht, Roermond, Arcen en Venlo. Brabant wordt doorsneden door een aantal kanalen, zoals het Wilhelminakanaal en de Zuid-Willemsvaart, waardoor grote delen van deze provincie over het water bereikbaar zijn.
Lees meer over varen in de Limburgse Maasvallei
Brabantse steden
Voor de meeste mensen zullen de aantrekkelijke steden van Noord-Brabant de voornaamste reden zijn om een vaartocht over de Brabantse kanalen te maken. Geen wonder als je bedenkt dat Breda, Tilburg en ’s Hertogenbosch direct aan het water liggen. Breda koppelt een oergezellige oude binnenstad aan een rijk verleden vol belegeringen, waarin stadskastelen zoals het Spanjaardsgat een belangrijke rol in speelden. Wat Tilburg aan oude binnenstad tekort komt, maakt het weer goed door zijn bedrijvigheid en gezelligheid. Ook heeft de stad een paar zeer interessante musea. En het toppunt van Brabantse charme is wellicht ’s Hertogenbosch, waar het Bourgondische Brabantse leven bijna spreekwoordelijk is.
Lees meer over varen in Brabant
"In de zomer kan het erg druk zijn in de Biesbosch"
Varen in de Biesbosch
Op de grens van Holland en Brabant ligt de Biesbosch, een uniek natuurgebied. Verwilderde wilgenbossen, modderige strandjes, zompige stukjes gras- of rietland, dijken met populieren, eilandjes en een uitgestrekte wirwar van kronkelende smalle en brede kreken; je vindt het hier allemaal. In de zomer kan het erg druk zijn in de Biesbosch, maar in 't voorjaar of najaar heb je het natuurgebied helemaal voor jou alleen. Meer dan een rustige ligplaats, een paar rubberlaarzen en een goed boek heb je dan niet nodig om in een paar dagen heerlijk tot rust te komen. De milde getijdeverschillen maken het varen door het doolhof van smalle kreekjes extra dynamisch.
Staande mastroute
De Staande mastroute is niet alleen een beschutte vaarweg dwars door Nederland voor wanneer het weer te slecht is om buitenom te gaan, het is ook een mooie route die langs interessante gebieden voert en dwars door steden als Dordrecht, Haarlem of Amsterdam, Leeuwarden, Dokkum en Groningen leidt. De vaartocht van Willemstad naar de Oranjesluizen bij Amsterdam, de toegangspoort naar het IJsselmeer, kan met staande mast op twee manieren gedaan worden.
Staande mastroute A
Route A is achtereenvolgens over Hollands Diep, Dordtse Kil, Oude Maas, Noord, Nieuwe Maas, Hollandse IJssel, Gouwe, Oude Rijn, Heimanswetering, Braassemermeer, Ringvaart Haarlemmermeer (oost), Nieuwe Meer, Kostverloren Vaart en het IJ. In deze route zitten drie sluizen en veertig beweegbare bruggen. Dit is de vlotste route. In principe kun je dit in 24 uur varen, maar dan moet je wel ’s nachts in konvooi door Amsterdam.
Staande mastroute B
Wil je liever niet in de nacht varen, dan kun je ook kiezen voor route B. Dan ga je, komend vanaf het zuiden, in Oude Wetering niet stuurboord uit, maar bakboord uit. Je komt dan achtereenvolgens over de Ringvaart van de Haarlemmermeer (west), Spaarne, Zijkanaal C en Noordzeekanaal en het IJ. In dit traject zitten 21 beweegbare bruggen en één sluis, waarmee het totaal aan bruggen op 51 komt. Nadeel van deze route is dat je er een dag langer over doet.
Staande mastroute Amsterdam
De bekende Staande mastroute loopt vanaf de Nieuwe Meersluis via de Kostverlorenvaart, dus dwars door Amsterdam, naar het IJ. Omdat twee spoorbruggen in die stad alleen midden in de nacht bediend worden, gaat de staande-mastroute door de hoofdstad in nachtelijke konvooivaart.
Van zuid naar noord
Het noordwaartse konvooi door Amsterdam start bij de Nieuwe Meersluis aan het Nieuwe Meer. Voor de sluis zijn wachtplaatsen aan de bakboordoever. Je moet je voor 23.00 uur melden op de sluis. Dit kan via de marifoon, maar hiervandaan kun je ook lopend naar de sluis toe. Rond 23.50 uur kun je de sluis invaren.
Van noord naar zuid
De konvooivaart die zuidwaarts door Amsterdam gaat, start bij de Westerkeersluis. Je bereikt deze sluis vanaf het IJ via de Houthaven, die een gemarkeerde invaart heeft. Ook wie met het zuidwaartse konvooi door Amsterdam wil varen, moet zich voor 23.00 uur melden, maar dan nu bij het kantoor op de Westerkeersluis. Voor het eerste obstakel op de route, de spoorbrug, kun je aan de stuurboordoever aanleggen. De bediening van de spoorbruggen is normaal gesproken rond 01.00 uur.
Vaargebieden open water
Naast de bijzonder diverse en fijn vertakte binnenwateren heeft Nederland ook grote stukken open water, waar met name zeilers flink aan hun trekken kunnen komen.
Varen op het IJsselmeer
Ondanks het feit dat het IJsselmeer strikt genomen onder de binnenwateren valt is, kun je het beter beschouwen als open water. Tussen de afsluitdijk en de Flevopolders steken een aantal drukbevaren scheepvaartroutes het IJsselmeer over; daarbuiten is veel ruimte om lekker ongestoord te kruisen. Buiten de bekende havensteden aan het IJsselmeer zoals Enkhuizen, Stavoren en Hindeloopen, zijn er tal van minder bekende – en daarmee veel rustigere plekken – om aan de wal te gaan. Ga wel goed voorbereid het water op, het open karakter van het IJsselmeer kan ook verraderlijk zijn, en de steile golfslag kan zich snel opbouwen bij aantrekkende wind.
Varen op het Markermeer
De Houtribdijk scheidt het IJsselmeer van het Markermeer. Hier liggen historische plaatsen als Edam, Hoorn en Monnickendam, maar ook het nieuwe natuurgebied Marker Wadden nodigt uit tot een bezoek. Het Markermeer staat helaas ook berucht om de grote hoeveelheid wier in de vorm van fonteinkruid. Dit kan in je schroef komen en achteruit slaan is dan vaak de enige optie om het af te schudden. De vaargeulen probeert men over het algemeen bevaarbaar te houden.
Varen op de Waddenzee
De Waddenzee is niet alleen een uniek natuurgebied, maar ook een van de mooiste vaargebieden ter wereld. Twee keer per dag ziet het er hier totaal anders, al naar gelang hoe het tij op dat moment staat. Je kunt een open zand en moddervlakte aantreffen, met smalle geulen tussen de banken, maar ook een open zee aan met verraderlijke ondieptes. Juist in het veranderlijke zit een van de meest aantrekkelijke factoren van de Waddenzee. Je zult goed voorbereid het water op moet gaan als je hier vaart en van tevoren uit moeten zoeken hoe het zit met de weersverwachting, de getijden en ondiepten op je route. Al met al is de Waddenzee – compleet met de Waddeneilanden en de mogelijkheid tot droogvallen in de ongerepte natuur – een mooi maar uitdagend vaargebied.
"Op de Grevelingen en het Veerse Meer kun je ervaring opdoen met wat groter water"
Varen in Zeeland
In Zeeland vormen de benedenloop van de drie grote rivieren Maas, Rijn en Schelde een prachtige delta, waar erg veel mogelijkheden zijn om met een boot op verkenning te gaan. Er liggen zeer gevarieerde vaargebieden. Zo zijn er de afgesloten voormalige zeearmen Grevelingen en Veerse Meer, beiden een goed plek om de eerste ervaringen op te doen met wat groter water, en de meer open delen zoals de Oosterschelde en vooral de Westerschelde, waar je meer omstandigheden als op zee aantreft: getijden en scheepvaart onderweg naar zeehavens als Vlissingen en Antwerpen. Beschutte ankerplekken, historische havensteden en de zilte zeelucht maken Zeeland tot een heerlijke bestemming voor een vaarvakantie.
Huur een boot in Zeeland
Varen op de Noordzee
De Noordzee is een prachtig zeilgebied, waar je op veel plekken nog echt de ruimte hebt. Of je nu buitenom van Zeeland naar de Wadden zeilt of oversteekt naar Engeland; het is noodzakelijk om goed voorbereid van wal te gaan. Je vaart hier op open zee en daar krijg je met totaal andere omstandigheden te maken dan op de binnenwateren. Denk niet alleen aan mogelijk onverwacht zwaar(der) weer, veel hogere golven, het drukke scheepvaartverkeer met zeeschepen en containerschepen en het oversteken van aanlooproutes van grote zeehavens, maar ook aan windmolenparken, stroom en zandbanken. Zorg er dan ook voor dat je veiligheidsuitrusting compleet is en dat je schip, behalve zeewaardig, ook in optimale staat van onderhoud verkeert.
Vaarwijzer
Vaarwijzer Nederlandse Binnenwateren geeft onmisbare informatie over het varen door Nederland. In deze uitgebreide gids vind je, behalve toeristische informatie, veel vaaraanwijzingen en tips voor het voorbereiden van een tocht en praktische info over de bekende én minder bekende vaarwateren van Nederland, in alle vaargebieden van Nederland.
Bestel hier jouw exemplaar van Vaarwijzer Nederlandse Binnenwateren.
Varen vanuit Nederland
Vanuit Nederland lopen via de binnenwateren ook diverse hoofdroutes naar het buitenland.
Varen van Nederland naar België
De belangrijkste hoofdroutes naar België lopen of oostelijk of westelijk. De oostelijke doorgangsroutes naar België gaan over de Maas of de Zuid-Willemsvaart. De westelijke doorgangsroutes naar België gaan via de Schelde-Rijnverbinding, de Westerschelde of Kanaal Gent-Terneuzen. Hier lees je meer over varen naar België.
Varen van Nederland naar Duitsland
Vanuit Nederland kun je op drie manieren over het binnenwater naar Duitsland. De meest zuidelijke route is over de Rijn bij Lobith, je vaart hier dan wel tegen de rivierstroming in. Deze doorgangsroute wordt dan ook vaak voor de terugweg gebruikt. Twee andere hoofdroutes liggen wat meer noordelijk. Ter hoogte van Ter Apel kun je via het Haren-Rütenbrockkanaal Duitsland invaren, je komt dan op de rivier Eems uit. Het Haren-Rütenbrockkanaal kan worden bereikt via Meppel, de Hoogeveense Vaart en de Veenvaart bij Emmen, of vanuit het noorden via het Ruiten-Aakanaal of via het Stadskanaal. Tot slot kun je bij Delfzijl via de Eems-Dollard de Eems opvaren.
Varen van Nederland naar Denemarken, de Oostzee en Scandinavië
Via de hoofdroutes die binnendoor naar Duitsland lopen kun je ook verder varen richting de Oostzee. Bij Brünsbuttel kun je dan vervolgens via het Noord-Oostzeekanaal binnendoor naar Kiel varen. Buitenom lopen de routes over de Nederlandse en Duitse Wadden.
Varen van Nederland naar de Middellandse Zee
Alle hoofdroutes over het water om vanuit Nederland naar de Middellandse Zee te varen lopen door Frankrijk, en dat land is over water alleen te bereiken via België. De hoofdroutes lopen dus ook hier over de Maas of de Zuid-Willemsvaart, en anders via de Schelde-Rijnverbinding, de Westerschelde of Kanaal Gent-Terneuzen. Hier lees je meer over varen naar Frankrijk.