Boten huren in het Groene Hart: praktische tips en vaarroutes in Zuid-Holland
Midden in de Randstad ligt een van de meest gevarieerde vaargebieden van het land: het Groene Hart. Lees meer over de mooiste vaarroutes, rivieren en meren in het midden van ons land.
Vaarroutes in de Randstad
De Randstad is zo ongeveer het meest veelzijdige vaargebied ter wereld, dat bij veel watersporters letterlijk om de hoek ligt. Je zult behoorlijk je best moeten doen om ergens anders een gebied te vinden waar je binnen een straal van pakweg 75 kilometer zoveel vaarwateren vindt, die ook nog eens zoveel verschillen in karakter. Hierdoor kun je allerlei leuke vaarroutes bedenken.
Inhoud:
Varen op de Nieuwkoopse Plassen
Vaarinformatie Nieuwkoopse Plassen
Leukste plaatsen in het Groene Hart
Grachten, singels en slootjes
Je kunt met je boot dwars door het centrum van de meeste steden en dorpen varen, over grachten en via singels of oude binnenhavens. En de onbebouwde ruimte tussen de grote steden in de Randstad is heel aantrekkelijk, juist vanaf het water. Want hier liggen prachtige en relatief uitgestrekte natuurgebieden. Het is één groot netwerk van vaarwateren en slootjes, met vaarwegen van variërende grootte en verschillend belang.
Doorvaarthoogte
Aan de ene kant liggen er de veel bevaren rivieren Lek, Hollandse IJssel en Oude Rijn en de overbekende watersportplassen Kaag, Braassem, Westeinder en Vinkeveense Plassen. Maar aan de andere kant zijn er ontelbare slootjes die minder bekend zijn, waar je nauwelijks anderen tegenkomt. Denk aan de Grote Heicop, de Dubbele Wiericke of de Montfoortse Vaart. Eerlijk is eerlijk: deze wateren zijn wel vaak voor de wat kleinere boten weggelegd. Vooral de doorvaarthoogte is soms nogal beperkt.
“Weids, groen, en vooral heel stil”
Alles op vaarafstand
Het gevoel van verwondering dat je hebt als je door het verstilde dorp Linschoten vaart, is onovertroffen. En misschien wel de belangrijkste troef van het Groene Hart is dat alles zo dicht bij elkaar ligt. Door de korte afstanden ben je met een paar uur varen waar je wil zijn. Zo vaar je vanaf de binnenstad vlot naar rietomzoomde slootjes, tussen de weilanden en stokoude boerderijtjes. Een omgeving waar je helemaal gelukkig van wordt, omdat het er weids, groen, en vooral heel stil is.
Ontstaan van sloten en vaarten
Opvallend aan het Groene Hart is dat het gebied gevormd is rondom het water. Veel dorpen en steden ontstonden op plaatsen waar vaarwegen bij elkaar kwamen. Tijdens de ontginning van dit gebied, ongeveer vanaf de 9de eeuw, groef men sloten en vaarten. Ze werden aangesloten op de rivieren en dienden om het overtollige water van het natte, moerasachtige land af te voeren. Maar ze konden ook mooi dienstdoen om met een bootje vol spullen of landbouwproducten uit de streek te vervoeren.
Hollands landschap
Het ontwateren van het land had een onbedoelde bijwerking: samen met het inklinken van de veengrond veroorzaakte het een flinke bodemdaling. De rivieren kwamen hoger te liggen dan het land. Om het land te beschermen moesten dijken worden aangelegd en om het water kwijt te kunnen moest het met molens omhoog worden gebracht. Bovendien werd het land te nat voor akkerbouw, alleen gebruik als weide en of hooiland bleef over. Zo ontstond het typische Hollandse, nuchtere landschap dat we allemaal zo goed kennen: grazende koeien naast een slootje, met een dijk en een windmolen aan de horizon.
Toenemende drukte
Inmiddels is dit landschap behoorlijk onder druk komen staan. De toenemende bevolking van de laatste eeuw zorgde voor steeds verder uitdijende steden en een enorme intensivering van verkeer en transport. Het ooit zo onbedorven Groene Hart wordt in zijn bestaan bedreigd door oprukkende nieuwbouwwijken, bedrijfsterreinen, snelwegen en spoorlijnen. Eén troost: langs het water is het gelukkig vaak nog steeds erg mooi.
“Het plassengebied is een oase van rust, midden in de Randstad”
Varen op de Nieuwkoopse Plassen
Op veel plaatsen in het Groene Hart is het oorspronkelijke landschap verdwenen, om plaats te maken voor grasland. Nog op een paar plekken ervaar je hoe deze regio er vroeger uitgezien moet hebben. En een van die plekken ligt bij het dorpje Nieuwkoop. Hier vind je het Groene Hart op z’n mooist.
Moerasbos en rietlanden
De Nieuwkoopse Plassen vormen een natuurgebied dat voor ongeveer de helft uit water bestaat. De plassen zijn ontstaan na het afkalven van de legakkers die in vroeger tijden door de turfstekers gebruikt werden om het veen te laten drogen. Op verschillende plaatsen zijn de legakkers nog herkenbaar. Op het omringende land liggen weilanden, moerasbos en vooral uitgestrekte rietlanden; in Nieuwkoop zijn nog altijd diverse rietsnijders gevestigd.
Toegankelijkheid voor roeiboten en kano’s
Wat water betreft vind je er twee grote plassen en heel veel kleinere veengaten, met elkaar verbonden door vaarten en sloten. Het grootste deel van de plassen is alleen voor roeiboten en kano’s toegankelijk en ongeveer een kwart van het water is zelfs geheel afgesloten om de rust te bewaren. Hierdoor is het plassengebied een oase van rust, midden in de Randstad. Mede door dit soort maatregelen gaat het goed met de natuur in de Nieuwkoopse Plassen. Je kunt er nu zelfs een otter tegenkomen als je geluk hebt.
Vaarinformatie Nieuwkoopse Plassen
Vaarroute
Voor motorboten is eigenlijk maar één vaarroute: de doorgaande route van Woerdense Verlaat naar Zwammerdam. Deze route loopt via Kadewetering, Schepegaten, Noordeinder Plas, Gemeentevaart, Zuideinder Plas, Oude Vaart, Elleboogvaart en Ziendevaart. Het oriëntatiepunt bij de oversteek van de Noordeinderplas naar Nieuwkoop is de kerktoren van het dorp. De invaart naar het dorp is wat lastig te vinden, maar er staat een steekbaken op de oever.
Gratis ligplekken
In het plassengebied zijn op veel plekken vrije aanlegplaatsen te vinden, allemaal midden in de natuur. Bij de eilanden Schepengaten, Brampjesgat, Machinesloot en Geitekamp (schiereiland), overnacht je voor een periode van maximaal 3 x 24 uur.
Jachthavens
Midden in Nieuwkoop is een gratis boodschappensteiger aangelegd, waarvandaan je zo het dorp inloopt. In Nieuwkoop zijn ook diverse jachthavens. Voor het varen op de Nieuwkoopse Plassen is een vaarvergunning nodig. Deze is voor passanten verkrijgbaar bij de beide sluizen die toegang geven tot de plassen: de Ziendesluis en de Slikkendammersluis of via een online aanvraagformulier. Je kunt kiezen voor een dag-, week- of jaarkaart.
Leukste plaatsen in het Groene Hart
Nieuwkoop
In het midden van de Nieuwkoopse Plassen ligt Nieuwkoop. Het dorp is oud, al in 1270 was er sprake van een nederzetting. Nog steeds heeft Nieuwkoop een sfeervolle dorpskern.
Linschoten
Op de plek waar de Montfoortse Vaart uitkomt in de Lange Linschoten ligt het dorpje Linschoten. De geschiedenis van dit dorp gaat terug tot de 12de eeuw. Linschoten heeft een bijzonder intacte oude dorpskern met monumentale huizen. Aan het water liggen oude boerderijen, omzoomd door wilgen en knotwilgen.
“De laatste particuliere tolbrug van West-Europa”
Nieuwerbrug
Dit charmante dorpje op de kruising van de Oude Rijn met de Dubbele Wiericke is in de 17de eeuw ontstaan rond een houten brug. Deze brug staat er nog steeds, nu in staal uitgevoerd. Het is de laatste particuliere tolbrug van West-Europa.
Driebruggen
De Dubbele Wiericke is een oude vaart, die in de 13de of 14de eeuw gegraven is om water van de Oude Rijn af te kunnen voeren naar de Hollandse IJssel. Het dorp Driebruggen ontstond in de 17de eeuw rond een paar bruggen ongeveer halverwege de Dubbele Wiericke, in die tijd een belangrijke route voor de handelsvaart tussen de IJssel en Rijn.
Woerden als vertrekhaven
Woerden is een prima plek om je ontdekkingstocht door het Groene Hart te beginnen. Je vindt er gezelligheid, een goede mogelijkheid om te winkelen en meer dan twee millennia historie. Plus een pas gerenoveerde passantenhaven. De stad ligt in het hart van de Randstad, aan de oevers van de Oude Rijn.
Binnenhaven Woerden
Eeuwenlang liep de Oude Rijn dwars door het centrum van Woerden, maar sinds 1961 is de Rijn binnen het centrum gedempt. En hoewel de stadswallen 1885 afgegraven zijn, liggen de vestinggrachten nog onveranderd om het centrum van de stad. De doorgaande vaart over de Rijn gaat dan ook over de voormalige vestinggracht van de stad. Heel veel stelt deze doorgaande vaart overigens niet voor. Aan de westkant van de stad is nog een bescheiden binnenhaven voor beroepsvaart, maar ten oosten van Woerden kunnen alleen kleine (en vooral lage) schepen de Rijn bevaren.
“Rond Woerden is een groot aantal houten Romeinse schepen opgegraven”
Romeinse schepen
In de Romeinse tijd was de Rijn een onstuimige rivier in een moerassige delta. De Rijn was heel belangrijk, want hij vormde de noordgrens van het Romeinse Rijk en werd door de Romeinen gebruikt voor transport. In en rond Woerden is in de loop van de tijd een groot aantal houten Romeinse schepen opgegraven. Een van de schepen beschikte opvallend genoeg over een kajuit met afsluitbare deuren, een kastje (dat ook op slot kon, zelfs de sleutel is gevonden!) en een haard. Met een replica van dit schip, de Per Mare ad Laurium, worden rondvaarten door Utrecht georganiseerd.
Rondje Woerden: sloepenroute
Dit is een echte sloepenroute die een denkbeeldige ‘acht’ beschrijft door het Groene Hart rond Woerden. Wil je lekker rustig aan doen, trek er dan een lang weekend voor uit. De vaarroute loopt over rivieren en vaarten met een lange geschiedenis, zoals de Oude Rijn, de Vecht en de Montfoortse Vaart, en ook een stukje over Amsterdam-Rijnkanaal. Nergens is het vaarwater erg breed, maar op de Korte Linschoten kun je bijna beide oevers aanraken. Onderweg zijn er talloze stadjes en dorpen die, dankzij het rijke verleden dat nog steeds zeer zichtbaar is, een tussenstop meer dan waard zijn.
Amsterdam-Rijnkanaal
Op twee momenten vaar je over het Amsterdam-Rijnkanaal. Blijf zo dicht mogelijk langs de rechteroever varen, uit de weg en in het zicht van de vrachtschepen. De zuiging en golfslag die de beroepsvaart veroorzaakt, kan erg vervelend zijn. Houd ook in de smalle slootjes die uitkomen op het Amsterdam-Rijnkanaal rekening met deze golfslag en zuiging. Wacht bij het oversteken van het drukbevaren kanaal tot er voldoende ruimte is. Let hierbij goed op, want de vrachtschepen varen met onverwacht hoge snelheid.
- Rondje woerden: afwisselende weekendtocht
- Lengte van de tocht 90 km
- Aantal vaaruren 17
- Maximale doorvaarthoogte 1,6 m
- Maximale breedte 3,1 m
- Maximale diepgang 0,7 m
- Aantal sluizen 3
Routebeschrijving Rondje Woerden
Vanaf Woerden naar de Vecht
Het vertrekpunt van deze vaarroute is bij de passantenhaven van Woerden. Na een ruime bocht over de voormalige vestinggracht vaar je oostwaarts over de Oude Rijn richting Harmelen. Tot aan Harmelen slingert de Rijn door het landschap, maar rond De Meern is het vaarwater kaarsrecht. Na passage van een opstaand keersluisje en een paar bruggen onder de snelweg vaar je het Amsterdam-Rijnkanaal op. Hier ga je linksaf. Kijk bij deze manoeuvre goed uit voor mogelijke aanstormende vrachtschepen. Blijf tot Maarssen op het drukke kanaal. Ga rechtsaf door de altijd openstaande sluis van Maarssen linksaf de Vecht op. Over de Vecht vaar je door Breukelen. Ga in Nieuwersluis linksaf door de smalle Nieuwe Wetering, waar Fort Nieuwersluis op de linkeroever ligt. Aan het einde van deze sloot ga je linksaf het Amsterdam-Rijnkanaal op.
Amsterdam-Rijnkanaal
Op twee momenten vaar je over het Amsterdam-Rijnkanaal. Blijf zo dicht mogelijk langs de rechteroever varen, uit de weg en in het zicht van de vrachtschepen. De zuiging en golfslag die de beroepsvaart veroorzaakt, kan erg vervelend zijn. Houd ook in de smalle slootjes die uitkomen op het Amsterdam-Rijnkanaal rekening met deze golfslag en zuiging. Wacht bij het oversteken van het drukbevaren kanaal tot er voldoende ruimte is. Let hierbij goed op, want de vrachtschepen varen met onverwacht hoge snelheid.
Over de Grote Heicop en de Heinoomsvaart
Ter hoogte van Breukelen ligt in de rechteroever de invaart van de Grote Heicop. Vaar hier in. Na een slinger in het vaarwater en de bruggen van de A2 keert langzaam de landelijke rust weer terug. Na een haakse bocht naar rechts bevaar je de Bijleveld. Na een kilometer volgt een splitsing, ga hier linksaf. Vanaf nu vaar je op de Geer. Even voorbij de derde brug volgt een T-spliting, hier ga je linksaf de Heinoomsvaart op, die na iets meer dan een kilometer met een ophaalbrug uitkomt op de Kromme Mijdrecht. Ga hier opnieuw linksaf. Kort hierna volgt een brug , houdt hier rechts aan richting een sluisje, het Woerdens Verlaat. Hier schut je naar beneden.
Binnendoor naar de Hollandse IJssel
Je vaart nu in zuidelijke richting over het fraaie riviertje de Grecht. In de verte verschijnt de skyline van Woerden aan de horizon. Op de plek waar de Grecht uitmondt in de Oude Rijn ga je rechtsaf (maar als je de route in wilt korten, kun je hier linksaf terug naar Woerden). De Oude Rijn slingert hier in de richting van Nieuwerbrug. Even voorbij dit dorpje ga je linksaf de Dubbele Wiericke op. De Dubbele Wiericke vormt de verbinding met de Hollandse IJssel. Behalve twee spoorbruggen passeer je ook gehuchten als Driebruggen, Hogebrug en Hekendorp. Via de net gerestaureerde Goejanverwellesluis bereik je de Hollandse IJssel, waar je linksaf gaat in de richting van Oudewater.
Over de Montfoortse Vaart en de Korte Linschoten
Na Oudewater gepasseerd te zijn vaar je door naar Montfoort, waar je vlak voor de ophaalbrug over de IJssel aan de linkerkant een sluisje ligt. Deze sluis brengt je op de eeuwenoude Montfoortse Vaart. Wat bochten naar links komt de MontfoortseVaart uit bij het verrassend mooie dorpje Linschoten. Op de splitsing in dit dorp ga je rechtsaf de Korte Linschoten op. Na de brug in de A12 krijgt het vaarwater een andere naam, de Jaap Bijzerwetering. Hiermee kom je vlak achter het kasteel van Woerden uit in de voormalige vestinggracht. Ga hier linksaf, zodat je het startpunt weer bereikt.
35 Toertochten voor motorboot en sloep
In '35 Toertochten voor motorboot en sloep' staan nog veel meer vaarroutes in het Groene Hart beschreven. Dit is een handige gids met heldere plattegronden, praktische tips, B&B-overnachtingsadressen en informatie over trailerhellingen. Nu mét GPS-waypoints voor in digitale waterkaarten en kaartplotters. Bestel 35 Toertochten voor motorboot en sloep direct via de website van watersportjournalist Frank Koorneef.