Zuid-Willemsvaart: koninklijke vaarroute
De Zuid-Willemsvaart is een vaarroute uit de 19e eeuw die een lus van de Maas tussen 's Hertogenbosch en Maastricht afsnijdt. Bijzonder aan de vaart is dat hij voor een derde deel door België loopt.
Meteen naar:
Zuid-Willemsvaart
De Zuid-Willemsvaart is aangelegd tussen 1822 en 1826. In die tijd werden Nederland en België door Koning Willem I geregeerd. Willem I, ook wel de kanalenkoning genoemd, wilde de door de oorlog verzwakte economie een impuls geven door de verbinding over water tussen Luik, Maastricht en 's Hertogenbosch te verbeteren. De Maas was een onbetrouwbare rivier, die vaak maandenlang niet bevaarbaar was. De nieuwe vaart gaf veel meer zekerheid en bovendien werd de afstand over water tussen 's Hertogenbosch en Maastricht met de helft verkort.
Grand Canal du Nord
Als je de Zuid-Willemsvaart op de kaart ziet, valt op dat er een 'knik' in het tracé zit. De reden hiervoor is dat bij de aanleg van het kanaal een nooit afgemaakt project van Napoleon werd gebruikt. Dit was het al deels gegraven Grand Canal du Nord, een kanaal dat de Schelde bij Antwerpen moest gaan verbinden met de Rijn bij Neuss in Duitsland. Het bijna sluisloze Belgische gedeelte van de Zuid-Willemsvaart was het voedingskanaal van dit project.
"Ineens lag het kanaal over de grens"
Varen door twee landen
Een paar jaar nadat de Zuid-Willemsvaart af was, splitste België zich af van de Verenigde Nederlanden, en toen lag het kanaal opeens deels over de grens. Tegenwoordig is dit een van de dingen die de Zuid-Willemsvaart bijzonder maken: het kanaal loopt weliswaar voor ongeveer een derde deel door België, maar begint en eindigt in Nederland.
Sluizen op de Willemsvaart
Het oorspronkelijke kanaal begint in 's Hertogenbosch, waar het via de Binnen-Dieze verbinding staat met de Maas. 123 km later komt het kanaal midden in de binnenstad van Maastricht weer uit in dezelfde Maas, maar dan bijna 40 meter hoger. Om dit hoogteverschil te overbruggen, passeer je flink wat sluizen, in totaal maar liefst 15 of 16 (afhankelijk van je route door Maastricht). Sinds de opening van het Máximakanaal vaar je overigens niet meer door, maar langs Den Bosch.
Alternatief voor het Julianakanaal
Het meest zuidelijke gedeelte van de Zuid-Willemsvaart tussen Nederweert en Maastricht, dat grotendeels in België ligt, is deels heel smal en deels vrij breed. Dit gedeelte heeft veel minder beroepsvaart dan het deel tussen Veghel en Nederweert. Mede daarom is dit gedeelte door Rijkswaterstaat een aantal jaar terug gepromoot als rustig alternatief voor het Julianakanaal tussen Maasbracht en Maastricht onder de naam de 'Willemsroute'.
Maastricht: Romeinse tijd
Vlak bij de plek waar het riviertje de Jeker twee millennia geleden uitmondde in de Maas was ook een oversteekplaats in de handelsroute naar Keulen te vinden. Geen wonder dat de Romeinen, toen ze de lage landen introkken, zich op zo'n strategische plek vestigden. De Romeinen noemden het castellum dat ze hier bouwden Mosae Trajectum, oversteekplaats van de Maas. Van deze oude naam is het latere Maastricht afkomstig.
"De Helpoort uit 1229 is de oudste stadspoort van Nederland"
Maastricht: Middeleeuwen
In de vroege Middeleeuwen was Maastricht uitgegroeid tot een welvarende stad, die rond 1204 stadrechten verkreeg. In Maastricht zijn vestingwerken uit elke periode te vinden, van 13de-eeuwse stadsmuren tot 19de-eeuwse forten. Een heel gaaf bewaard onderdeel van een Middeleeuwse stadsmuur is de Helpoort uit 1229, dit is de oudste stadspoort van Nederland. Vlakbij deze poort staat de Jekertoren met een intact stukje stadsmuur, compleet met kanonnen.
Bezienswaardigheden Maastricht
De meest zuidelijk gelegen stad van ons land barst van de monumenten. Middenin de veelzijdige stad ligt het Vrijthof, het ruime plein met daaraan de Sint Servaasbasiliek. Aan het Vrijthof staan diverse indrukwekkende gebouwen. Bijvoorbeeld de Sint Janskerk met zijn opvallende toren, gebouwd van rode zandsteen, de Cellebroerskapel en het Spaans Gouvernement. Maar ook de rest van de binnenstad mag er zijn, met veel (winkel)straten waarin alle huizen wit zijn. In de straten van Maastricht heerst een gezellige en Bourgondische sfeer, waar je op tal van plekken aanlokkelijke terrassen vindt.
Vaarinformatie
De Zuid-Willemsvaart heeft een totale lengte van ongeveer 123 km, waarvan 79 km in Nederland en 44 in België. In de totale vaarroute tussen de Maas bij 's Hertogenbosch en de Maas bij Maastricht liggen 16 sluizen, tenzij je in Maastricht via Sluis Bosscheveld naar de Maas schut, en niet via sluis 19 en 20. De meeste sluizen in de Zuid-Willemsvaart hebben een verval van ongeveer 2 m, omdat in de tijd dat het kanaal werd aangelegd de stand van de techniek niet toereikend was voor een groter verval. Alleen de twee nieuwe sluizen bij Schijndel en Helmond hebben een groter verval, omdat ze een aantal oude sluizen tegelijk vervangen.
Waterwegenvignet
Voor het Belgische deel van de Zuid-Willemsvaart is een waterwegenvignet verplicht. Je kunt dit het best van te voren online aanschaffen via visuris.be. De kosten van een vaarvignet voor een periode van 30 dagen voor een waterverplaatsend motorjacht met een lengte van 10 m bedragen iets meer dan € 80,-.
Maximale afmetingen Zuid-Willemsvaart
Doorvaarthoogte: 5 m
Breedte: 6,60 m
Diepgang: 1,90 m
Aanleggen in Maastricht
Er zijn passantenaanlegplaatsen in de Maas, achter een pier die vastzit aan de Sint Servaasbrug. Hier lig je nabij het centrum, maar niet zo heel rustig. In de havenkom van passantenhaven ’t Bassin lig je beter beschut en in een gezellige omgeving met terrassen, op loopafstand van het centrum.
Vaarwijzer Nederlandse Binnenwateren
In Vaarwijzer Nederlandse Binnenwateren vind je onmisbare informatie over het varen door Nederland. In de uitgebreide gids vind je, behalve toeristische informatie, veel vaaraanwijzingen en tips voor het voorbereiden van een tocht en praktische info over de bekende én minder bekende vaarwateren van Nederland, in alle vaargebieden van Nederland. Zo vind je in de Vaarwijzer nog veel meer informatie over de Zuid-Willemsvaart. Bestel hier jouw exemplaar van Vaarwijzer Nederlandse Binnenwateren.