Turfroute: populaire vaarverbinding voor motorboten
De Turfroute ligt tussen het Friese Merengebied en de kanalen in Drenthe. Deze vaarverbinding via de Opsterlandse Compagnonsvaart en het Tjongerkanaal is populair bij motorbootvaarders. Hier lees je wat de Turfroute zo bijzonder maakt.
Meteen naar:
Turfroute: vaarwater
Het vaarwater van de Turfroute loopt voor een groot deel langs of door de bossen van de Friese Wouden. Onderweg liggen schitterende natuurgebieden, zoals de zandverstuivingen bij Appelscha waar een echt woestijnklimaat heerst. Een zeer uiteenlopend gebied dus, en dat op een heel klein stukje Nederland.
Kleine of grote Turfroute?
De Turfroute bestaat uit een aantal oude kanalen en vaarten in de zuidoosthoek van Friesland, bij de grens met Drenthe. In dit gebied zijn diverse vaarroutes mogelijk, zoals de hieronder beschreven ‘kleine’ en de ‘grote’ Turfroute. Maar je kunt bijvoorbeeld ook vanuit Akkrum een mooie dagtocht maken naar Aldeboarn, waarbij je via het Polderhoofdkanaal en de Veenhoop weer terugkeert. Een alternatieve terugweg vanaf Aldeboarn loopt via het Stroomkanaal en het Deel.
"De grote Turfroute is een rondje van 190 kilometer"
Kleine Turfroute
De kleine Turfroute (105 km) bestaat uit de Opsterlandse Compagnonsvaart en het Tjongerkanaal. Vanaf Drenthe bereik je de Opsterlandse Compagnonsvaart via de Witte Wijk bij Smilde. In Appelscha gaat dit water over in de Opsterlandse Compagnonsvaart, waarvan voorbij Oosterwolde het Tjongerkanaal naar het zuidwesten aftakt, richting Mildam. De Opsterlandse Compagnonsvaart loopt door tot Gorredijk. Door via het merengebied van de ene tak naar de andere tak te varen, maak je een rondje van de turfroute. Zo kun je bijvoorbeeld op de heenweg via het Tjongerkanaal gaan en even voorbij Mildam rechts afslaan naar de Engelenvaart, zodat je via Heerenveen, Akkrum-Nes, Aldeboarn en de Nije Feart terugkeert naar de Opsterlandse Compagnonsvaart.
Grote Turfroute
De grote Turfroute is een rondje van 190 kilometer, waarbij je de kleine Turfroute naar keuze via de Opsterlandse Compagnonsvaart of het Tjongerkanaal bevaart, gevolgd door een retourtocht door de kop van Overijssel, over het Meppelerdiep en de Drentsche Hoofdvaart. Dit is een vaarroute die door prachtige natuurgebieden voert, en waarbij je – afhankelijk van je precieze route - langs plaatsen als Ossenzijl, Blokzijl, Steenwijk, Giethoorn en Meppel komt.
Sluizen
De sluizen op de Turfroute worden allemaal met de hand bediend. De deuren worden met lange stokken open en dicht gedaan en de schuiven in de deuren worden ook met de hand opengedraaid. De meeste sluizen in de Turfroute zijn oorspronkelijk van hout gebouwd in de 18e eeuw. In de 19e eeuw werden de schutkolken vervangen door stenen exemplaren. Hiernaast werden erg mooie stenen sluiswachtershuisjes gebouwd.
Planning
Trek voor zowel de grote als de kleine Turfroute voldoende tijd uit, want er liggen vrij veel sluizen in de Turfroute. En er moet ook een flink aantal bruggetjes zelf bediend worden. Over het algemeen word je bij de ‘bediende’ bruggen en sluizen redelijk snel geholpen, want de brug- en sluiswachters geven via de telefoon aan elkaar door wanneer er scheepvaart te verwachten is. Alleen bij drukte kan wel eens wachttijd ontstaan, omdat er nou eenmaal hooguit 4 boten in de kleine sluiskolken passen.
"Op de Turfroute is geen verplicht vaarvignet meer"
Vaarinformatie
Voor het bevaren van de Turfroute is tegenwoordig geen vaarvignet meer verplicht, het bevaren van de route is gratis. In principe mag je overal voor korte tijd aanleggen. Verspreid over de Turfroute zijn op veel plekken aanlegplaatsen en passantenhaventjes aangelegd. Over het algemeen vind je in de dorpen langs de route aanlegmogelijkheden met voorzieningen. In sommige haventjes is wel liggeld verschuldigd.
Doorvaarthoogte Turfroute
Maximale scheepslengte: 28 m
Maximale doorvaarthoogte: 3,25 m
Maximale breedte: 5 m
Maximale diepgang: 1,3 m (Polderhoofdkanaal: 1.10 m)
Maximale vaarsnelheid: 6 km/uur
De kleine Turfroute is 105 km en de grote 190 km lang
Geschiedenis
De Opsterlandse Compagnonsvaart is echt letterlijk een Turfroute, omdat deze vaart gegraven en gebruikt is voor vervoer van turf. In lang vervlogen tijden bestond het zuidoosten van Friesland uit een uitgestrekt moerasgebied. Na verloop van tijd ontstond in dit gebied, net als in andere delen van Nederland, veen. Vanuit Heerenveen werd de veengrond afgegraven omdat gedroogde veen, ook wel turf genoemd, een goede brandstof was.
Turf vervoeren
Eigenaren van veengronden richtten samenwerkingsverbanden op, zoals de Schoterlandse en de Opsterlandse Compagnie, om een grootschalige aanpak van de turfwinning mogelijk te maken. Er werden kanalen gegraven om de afgegraven turf af te voeren naar andere delen van Nederland. Een voorbeeld hiervan is de Opsterlandse Compagnonsvaart, die in de periode 1630 tot 1830 met de schop werd gegraven. Maar ook kanalen als de Drentsche Hoofdvaart en de Hoogeveense Vaart en een aantal kanalen in de Peel hebben een dergelijke ontstaansgeschiedenis.
"Het bijzondere is dat het stuifzand woestijnachtige eigenschappen heeft"
Dreigende sluiting
In de loop van de 20e eeuw nam de vraag naar turf af, waardoor veel van deze kanalen gesloten werden. Vaak dreigde ook demping van (delen van) kanalen. Dit lot leek ook weggelegd voor de Opsterlandse Compagnonsvaart, toen er in 1974 plannen werden gemaakt om in Gorredijk de vaart te dempen om daar parkeerplaatsen van te maken.
De Nije Kompanjons
Pater van Ulden uit Gorredijk kwam daartegen in het geweer en dat leidde tot de oprichting van de Stichting De Nije Kompanjons, die sindsdien met veel succes heeft gestreden tegen de sluiting van deze vaarweg, bekend geworden als de Turfroute. Hoewel het Tjongerkanaal een totaal andere ontstaansgeschiedenis heeft, is ook deze vaarweg onder de hoede van de vrijwilligers van de Stichting De Nije Kompanjons gekomen.
Friese woestijn
Bij Appelscha ligt op loop- of fietsafstand een bijzonder natuurgebied, het Aekingerzand. Hier vind je duinachtige zandheuvels, bestaand uit stuifzand. Dit stuifzand is ontstaan doordat de heidevelden die hier lagen, zo intensief werden gebruikt dat er kale plekken ontstonden. Het bijzondere van het stuifzand is, dat het woestijnachtige eigenschappen heeft: op een zonnige dag in de zomer kan de temperatuur boven het zand oplopen tot boven de 50 °C, en in een heldere nacht kan het vlak boven het zand behoorlijk vriezen, ook midden in de zomer.
35 Toertochten voor motorboot en sloep
In '35 Toertochten voor motorboot en sloep' staat een uitgebreide beschrijving van de Turfroute, samen met nog veel meer vaarroutes in Nederland – en België. Dit is een gids met heldere plattegronden, praktische tips, B&B-overnachtingsadressen en informatie over trailerhellingen. Nu mét GPS-waypoints voor in digitale waterkaarten en kaartplotters. Bestel 35 Toertochten direct via de website van watersportjournalist Frank Koorneef.